مهدى عامل

حسن حمدان المعروف بإسم مهدي عامل (1936 - 1987) هو مفكر و فيلسوف و ناشط يساري و عضو قيادي فى الحزب الشيوعي اللبناني .

النشأه

حسن حمدان اتولد سنت 1936 فى قريت حاروف التابعه لقضا النبطيه , لأب تاجر اقمشه من منطقت الغبيري و بعدين نقل لبيروت مع اهله و اخواته . حمدان درس فى مدرسة المقاصد لغايت سنت 1955 و بعدين سافر لفرنسا عشان يدرس الماجستير و الدكتوراه فى الفلسفه فى جامعة ليون سنت 1956. و هو فى فرنسا انضم لمجموعه من الشيوعيين العرب كانت بتناهض الاحتلال الفرنساوي للدول العربيه , و كان وقتها حرب تحرير الجزاير شغاله . بمجرد اعلان استقلال الجزاير حمدان ساب فرنسا و سافر للجزاير هو مراته ايفلين بران سنت 1963 و هناك استقروا فى مدينت قسطنطينه . هو كان بيدي محاضرات مسائيه عن اعمال الكاتب و المناضل فرانز فانون , و كانت مراته بتعلم فرنساوي , و هناك نشر اول مقال ليه فى مجلت Revolution Africaine الناطقه بالفرنساوي.

الرجوع للبنان

سنت 1968 الحزب الشيوعي اللبناني عمل تاني كونجرس ليه , و فى الفتره من 1970 - 1975 وزير الداخليه و الزعيم اليساري كمال جنبلاط كان ليه دور كبير فى رفع الحظر عن الاحزاب و الحركات اليساريه و ده إدا مساحه كبيره لمفكرين يساريين كتير انهم ينخرطوا بقوه فى العمل العام , و على مدى الخمس سنين اللى قبل اندلاع الحرب الاهليه فى لبنان كانت الاتحادات الطلابيه و العماليه اليساريه نظمت حوالي 150 اعتصام و اضراب و مظاهره للتنديد بسيطرت اليمين فى لبنان على السلطه و الثروه مع بعض , كان اكبرها المظاهره اللى اتنظمت سنت 1974 للتنديد بخصخصت التعليم و اللى اشترك فيها اكتر من خمسين الف متظاهر . كل ده شجع حمدان للرجوع للبنان و الشغل من هناك , و فعلاً بعد قيام الحرب الاهليه اللبنانيه بسنه , تحديداً سنت 1976 كان حمدان فى جنوب لبنان فى وسط عمال و مزارعين التبغ بيشرح لهم ضرورت الحل الماركسي للأزمه الاجتماعيه فى لبنان و علاقت اليمين المسيحي فى لبنان بالامبرياليه الغربيه و بيتناقش معاهم فى قضايا التحرر الوطني.

الاسهامات الفكريه و السياسيه

حسن حمدان كان بيكتب بشكل ثابت فى مجلة الطريق اللى كان رئيس تحريرها المفكر اليساري الكبير حسين مروه , و كان دايماً بيمضي المقالات بإسم مستعار هو "مهدي عامل" اللى هيبقى اسم شهرته بعد كده , الاسم فيه اشاره واضحه لجبل عامل فى جنوب لبنان , و بالإضافه للمقالات , مهدي عامل نشر عدد من الكتب و الابحاث المهمه حوالين ضرورت الحل الماركسي من منطلقات لبنانيه محليه مش بناءاً على وجهات نظر مستورده من الاتحاد السوفيتي , و له عدد من الاعمال اللى بتتكلم عن علاقة التخلف العربي بعلاقات الانتاج بين شمال و جنوب العالم , و ان تخلف العالم العربي مش ناتج من اسباب داخليه فى الثقافه العربيه على اد ما هو ناتج من ترتيب الاقتصاد العالمي لجنوب غير صناعي بيصدّر مواد خام و شمال صناعي بيصنّع المواد الخام دي و يعيد تصديرها للجنوب و يحتفظ لنفسو بالثروه.

حسب "يمنى العيد" نضال مهدي عامل كان بالاساس لنقض نظريات و افكار اترسخت فى الثقافه العربيه من خلال الكتابه الادبيه و الفلسفيه و السياسيه , بما فيها احياناً الكتابات الماركسيه نفسها. افكار شكلها تقدمي و ثوري ، لكن فى الحقيقه تحليل مهدي عامل لها بيبين اد ايه الافكار دي بتمثل ايديولوجيت البورجوازيه الكولونياليه و بدل ما تقاومها هى بتدعم سلطتها عن غير وعي . و ده سمح لمهدي عامل بإنه يشوف الازمه مش فى الثقافه العربيه نفسها على اد ما هى فى تركيب البورجوازيه العربيه اللى بتملك السلطه و الثروه.

خلال الاجتياح الاسرائيلي لبيروت سنت 1982 مهدي عامل كان له دور كبير فى التنظيم الميداني فى توزيع الميا و المواد الغذائيه و الادويه , فضلاً عن دوره فى المقاومه المسلحه , و ده كان انطلاقاً من ايمانه بإن الماركسيه الحقيقيه لازم تنخرط فى مشاكل المجتمع اليوميه و تقدم لها حلول . مهدي عامل كمان كتب عن تراجع الصراع اليساري ضد الامبرياليه فى مواجهت الصراع الطائفي اللى سيطر على مجريات الحرب . التراجع ده ضعف تأثير الحزب الشيوعي و غيره من الحركات اليساريه اللى بدأت تفقد ايمانها بالقضيه بسبب طول مدت الصراع اللى استمر 15 سنه . مهدي عامل كان عضو بارز فى الحزب الشيوعي اللبناني من ساعت ما رجع لبنان سنت 1976 و تم انتخابه عضو اللجنه المركزيه للحزب فى الكونجرس الخامس سنت 1987 .

حادثت اغتياله

قبل نهايت الحرب بـ 3 سنين , في 18 مايو 1987 اتنين من المتشددين الاسلاميين ضربوا نار على مهدي عامل و اغتالوه و هو في طريقه للجامعه اللبنانيه اللي كان بيدرّس فيها . بعد اغتياله , مقالاته وكتاباته اللي كتبها من سنت 1968 لغايت 1973 اتجمعت و اتنشرت في مجلد واحد سنت 1991 بعنوان” في قضايا التربية والسياسة التعليمية" , مهدي عامل حلل في الكتابات دي الآليه السياسيه التعليميه للدوله في لبنان، اللي بتحاول تضرب التعليم الرسمي و تعمق الانتماء الطائفي عشان تعيد انتاج النظام السياسي-الطبقي-الطائفي مره تانيه.

اهم مؤلفاته

يعتبر “مدخل الى نقد الفكر الطائفي” هو اهم انجازات مهدي عامل المكتوبه , و بينتقد فيه ايديولوجيت البورجوازيه اللبنانيه اللي بتتغذى ع الطائفيه ، وكمّله سنت 1986 بكتاب تاني هو “مدخل إلى نقد الفكر الطائفي في الدولة الطائفية" , بالإضافه للكتابين دول مهدي عامل له عدد من الكتب المهمه التانيه زي:

• مقدمات نظرية لدراسة اثر الفكر الاشتراكي فى حركة التحرر الوطني.
• أزمة الحضارة العربية ام أزمة البورجوازيات العربية؟
• النظرية فى الممارسة السياسية : بحث فى اسباب الحرب الاهلية اللبنانية.
• ماركس فى استشراق ادوارد سعيد : هل العقل للغرب والقلب للشرق؟
• فى عملية الفكر الخلدوني.