الفرق بين النسختين بتاع: «بيبرس الدوادار»

→ التعديل اللى قبل كده التعديل اللى بعد كده ←

تم حذف المحتوى تمت إضافة المحتوى

مضمن

تعديلات من 09:52، 29 مايو 2010

ركن الدين بيبرس المنصوري الناصري الخطائي الدوادار المصرى ، الأمير ( اتولد حوالى سنة 1247 - إتوفى فى القاهره 5 سبتمبر 1325 ) ، من كبار أمرا مصر و موظفين الدوله في العصر المملوكي ، . ومؤرخ من أهم مؤرخين مصر فى العصور الوسطى. عاش في عهود كبار سلاطين الدوله المملوكيه البحريه زى الظاهر بيبرس و قلاوون الألفي و الأشرف خليل و الناصر محمد بن قلاوون. و حضر حروب كبيره زي غزو انطاكيه و فتح عكا و قلعة الروم، و معارك كبيره ضد المغول. و شارك فى أخد و صنع قرارات سياسيه مهمه.

الأمير بيبرس الدوادار اتعين ناظر لدار الانشا و هى الهيئه اللى كانت مسئوله عن مراسلات سلطان مصر و الدوله ، و وصل لمنصب نايب سلطان مصر و كان سكرتيره القسيس القبطى ابن كبر ، و بكده بيعتبر مصدر مهم و موثوق بيه للمعلومات التاريخيه اللى حضرها. نقل عنه مؤرخين تانيين كبار زى المقريزي و ابن إياس و ابن تغرى و العينى وغيرهم.

من أهم مؤلفاته " زبدة الفكرة في تاريخ الهجرة " و " التحفة المملوكية في الدولة التركية" و " مختار الأخبار " و " مواعظ الأبرار " ، و كتب تانيه ضاعت.

نشئته

بيبرس جه مصر و هو لسه طفل صغير مع الطواشى مجاهد الدين قيماز الموصلى خدام بدر الدين لؤلؤ حاكم الموصل و انضم لمماليك الامير قلاوون الالفى اللى بقى استاذه ، و عاش فى حى البندقانيين فى القاهره و دخل المدرسه عشان يحفظ القرآن و يتعلم مواضيع الدين ، و لما راح قلاوون على الشام مع الخليفه العباسى اللى عمله السلطان الظاهر بيبرس خليفه عباسى فى مصر بدل بغداد اللى استولى عليها المغول سنة 1258 ، اهتمت بيه " الست قطقطيه " مرات قلاوون و أم ابنه الأشرف خليل و دخلته فى فرقة " الصبيان الصغار ". فى سنة 1272 فى عهد الظاهر بيبرس شارك بيبرس الدوادار فى فتح انطاكيه و رقاه بعدها قلاوون من درجة مملوك بياخد بياخد چامكيه ( مرتب و تموين شهرى ) لمملوك صاحب اقطاع ، و بعدها بسنتين شارك فى غزو سيس عاصمة مملكة كيليكيا الارمنيه ، و لما رجع مصر اتعين مشرف على الشراب خانه فى قصر الامير زين الدين كتبغا. فى وقت معركة حمص التانيه سنة 1281 اللى خاضها السلطان قلاوون ضد المغول بيبرس كان المسئول عن الخزنه السلطانيه. و فى سنة 1283 قلاوون رقاه لدرجة امير و بعدين رقاه لدرجة امير طبلخانه ( امير من الدرجه التانيه بتدق الطبول و الابواق على ابوابه ) و اداله اقطاع الامير عز الدين ايبك الأفرم اللى كان اترقى لدرجة أمير ميه ( يعنى امير تحت امرته ميت امير ). فى سنة 1286 بعته قلاوون على الكرك عشان يجيب بدر الدين سلامش و نجم الدين خضر ولاد الظاهر بيبرس المتوفى و فى نفس السنه عينه نايب السلطنه على الكرك.

فى زمن الأشرف خليل

بعد ما اتوفى السلطان قلاوون اللى اخد امارة طرابلس من الصليبيين قعد ابنه الأشرف خليل على عرش مصر و قرر يكمل مشوار ابوه فى طرد الصليبيين من ساحل الشام و طلب بيبرس الدوادار الانضمام للحمله فوافق الأشرف خليل فخرج بيبرس على راس جيش الكرك و قابل الجيش المصرى اللى بيقوده الأشرف خليل عند غزه و راح معاه على عكا عشان يحاصروها. بيبرس الدور لعب دور كبير فى حصار عكا وهداه تفكيره وقت الحصار لحيله فتح بيها معبر فى نقطه من سور عكا و قدر العسكر يدخلو المدينه منها ^[1]. بعد ما اخد الاشرف خليل عكا طلب منه بيبرس انه يعفيه من نيلبة الكرك فوافق الاشرف خليلل و عين مكانه الامير جمال الدين اقوش. راح بيبرس مع الاشرف خليل على قلعة الروم و شارك فى حصارها هى كمان و وقت الحصار لما ظهرت قوات مغوليه قرب القلعه طلب منه الاشرف خليل انه يروح و هو و عدد من الامرا عشان يستطلعو اخبارها و يشوفو اغراضها فراحو و لما شافو ان القوات المغوليه عددها كبير حوالى عشرتلاف محارب رجعو على قلعة الروم من غير ما يشتبكو معاها.

فى زمن الملك الناصر

بعد ما اتوفى السلطان خليل اتولى الحكم اخوه الصغير الملك الناصر محمد بن قلاوون. بيربس الدوادر حضر عزل السلطان الناصر و نفيع على الكرك على ايد العادل كتبغا و حضر هروب كتبغا و تولى حسام الدين لاجين الحكم و مصرعه على ايد الامرا و رجوع الملك الناصر مصر و قعاده على عرشها. و شاف وقوع سوريا فى ايد غازان ملك مغول فارس (1299). وقت معركة وادى الخزندار اللى انتصر فيها غازان كان بيبرس الدوادر فى مصر بينوب عن السلطان الناصر اللى كان بيقود المعركه^[2] لكن اشترك فى معركة مرج الصفر ضد المغول سنة 1303 و اللى انتهت بهزيمة المغول و طردهم من الشام.

فى فترة حكم السلطان الناصر محمد الاولانيه بيبرس الدوادار بقى من امرا المئين و مقدمى الالوف ( اعلى درجات الاماره ) و بسبب مواهبه الادبيه بقى ناظر دار الانشا. فى مستند تعينه اتشار لمكانة بيبرس الادبيه فكان من ضمن اللى اتكتب فيه : " ان ذكرت البلاغة فهو امامها والكتابة فبيده زمامها وان امتطت انامله جواد القلم فهو به المجيد " ^[3].

فى سنة 1309 قال السلطان الناصر للامرا فى مصر انه رايح الحجاز عشان يحج لكن بدل ما يروح الحجاز راح على الكرك و قعد اكمنه كان خايف من الامرا بيبرس الجاشنكير و سلار ، و اتنصب بيبرس الجاشنكير سلطان على مصر فى غياب الناصر محمد و فضل يحكم لغاية ما رجع الناصر و قبض عليه. بيبرس الدوادار لعب دور كبير فى الاحداث دى و هو اللى نصح بيبرس الجاشنكير بعد ما اتلخبطت احواله بإن احسن حاجه انه يرجع العرش للملك الناصر و هو اللى عمل المفاوضات بين الملك الناصر و الجاشنكير ، ولما هرب الجاشنكير و اخد معاه فلوس الخزانه المصريه راح وراه و قابله فى اخميم و استلم منه الفلوس و الحاجات اللى نهبها و رجعها للسلطان الناصر فى القاهره.

بيبرس نايب السلطان

بيبرس الدوادار اتعين نايب السلطان فى دار العدل و ناظر البيمارستان المنصورى ، و فى اول اكتوبر سنة 1311 اتعين نايب للسلطنه ^[4] ، و ده كان اعلى منصب فى العصر المملوكى بعد منصب السلطان.

السلطان الناصر محمد كان بيحب و بيحترم بيبرس الدوادار لكن الناصر كان موسوس و شكاك بسبب الظروف اللى مر بيها فى طفولته ، و فى 7 اغسطس سنة 1312 قبض عليه ضمن مجموعه من الامرا بتهمة ميلهم للأمير قرا سنقر اللى اتمرد عليه فى الشام ^[5] ، و حبسه فى سجن قلعة الجبل و بعدين بعته على الكرك و سجنه هناك خمس سنين رجعه بعدها لبلاطه فى سنة 1318 و هو عنده حوالى تمانين سنه ^[6].

بيبرس الدوادار بنى مدرسه كانت بتدرس المذهب الحنفى كانت معروفه باسم " المدرسه الدواداريه " وكانت موجوده فى خط سويقة العزى بره باب زويله ^[7].

بيقول ابن إياس عن بيبرس الدوادار : " كان الأمير بيبرس الدوادار، سعيد الحركات، وكان عالماً فاضلاً فقيهاً نحوياً، ينظم الشعر، وله شعر جيد، وألف له تاريخاً، سماه " زبدة الفكرة في تاريخ الهجرة "، وجمع فيه جملة محاسن وفوائد، ومن شعره: " ذو العقل يشقى في النعيم بعقله.. وأخو الجهالة في الشقاوة ينعم " " ^[8].

مؤلفاته

من أهم مؤلفاته " زبدة الفكرة في تاريخ الهجرة " و " التحفة المملوكية في الدولة التركية" و " مختار الأخبار " و " مواعظ الأبرار " ، و كتب تانيه ضاعت كان من ضمنها كتاب اسمه " اللطائف فى أخبار الخلائف " و جايز انه هو نفسه كتاب " مختار الأخبار " اللى بسبب غلطه فى الفهرسه اتنسب بالغلط لسكرتيره القسيس ابن كبر اكمن مفهرس المخطوطات فى مكتبة الامبروزيانا غلط بسبب كتابة اسم ابن كبر فى بداية النص بالطريقه دى : " هذا مختصر تاريخ المقر الركنى بيبرس الدوادار تغمده الله برحمته. و يسمى بمختار الأخبار " عنى بجمعه القس الشمس ابن كبر نيح الله روحه " ^[9]. كتاب زبدة الفكرة فى تاريخ الهجرة حققه المستشرق العلامه دونالد س. ريتشاردز.

فهرست

↑ بيبرس الدوادار، 279-280
↑ المقريزي، السلوك، 2/315
↑ بيبرس الدوادار، 289-299
↑ المقريزي، السلوك، 2/469
↑ المقريزي، السلوك، 2/481
↑ المقريزي، السلوك، 3/85
↑ المقريزي، السلوك، 3/85
↑ ابن إياس، 1/408
↑ حمدان، تقديم ى-ل

المراجع

بيبرس الدوادار : زبدة الفكرة في تاريخ الهجرة، جمعية المستشرقين الألمانية، الشركة المتحدة للتوزيع، بيروت 1998.
بيبرس الدوادار : مختار الأخبار، تحقيق د. عبد الحميد حمدان، الدار المصرية اللبنانية ، القاهرة 1993.
ابن إياس : بدائع الزهور في وقائع الدهور، الهيئة المصرية العامة للكتاب، القاهرة 1982.
ابن تغري : النجوم الزاهرة في ملوك مصر و القاهرة، الحياة المصرية ، القاهرة 1968.
أبو الفداء : المختصر في أخبار البشر ، القاهرة 1325هـ.
جمال الدين الشيال (أستاذ التاريخ الاسلامى) : تاريخ مصر الاسلامية, دار المعارف ، القاهرة 1966.
المقريزى : السلوك لمعرفة دول الملوك ، دار الكتب، القاهرة 1996.
المقريزي : المواعظ و الاعتبار بذكر الخطط والأثار، مطبعة الأدب، القاهرة 1968.

[1] بيبرس الدوادار، 279-280

[2] المقريزي، السلوك، 2/315

[3] بيبرس الدوادار، 289-299

[4] المقريزي، السلوك، 2/469

[5] المقريزي، السلوك، 2/481

[6] المقريزي، السلوك، 3/85

[7] المقريزي، السلوك، 3/85

[8] ابن إياس، 1/408

[9] حمدان، تقديم ى-ل

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ سطر 24: / سطر 24: @@
 ==بيبرس نايب السلطان==
-بيبرس الدوادار اتعين نايب السلطان فى دار العدل و ناظر [[بيمارستان|البيمارستان المنصورى]] ، و فى 1ول اكتوبر سنة 1311 اتعين نايب للسلطنه <ref>المقريزي، السلوك، 2/469</ref> ، و ده كان اعلى منصب فى العصر المملوكى بعد منصب السلطان.
+بيبرس الدوادار اتعين نايب السلطان فى دار العدل و ناظر [[بيمارستان|البيمارستان المنصورى]] ، و فى اول اكتوبر سنة 1311 اتعين نايب للسلطنه <ref>المقريزي، السلوك، 2/469</ref> ، و ده كان اعلى منصب فى العصر المملوكى بعد منصب السلطان.
-السلطان الناصر محمد كان بيحب و بيحترم بيبرس الدوادار لكن الناصر كان موسوس و شكاك بسبب الظروف اللى مر فيها فى طفولته ، و  فى 7 اغسطس سنة 1312 قبض عليه ضمن مجموعه من الامرا بتهمة ميلهم للأمير قرا سنقر اللى اتمرد عليه فى الشام <ref>المقريزي، السلوك، 2/481</ref> ، و حبسه فى سجن قلعة الجبل و بعدين بعته على المكرك و سجنه هناك خمس سنين رجعه بعدها لبلاطه فى سنة 1318 و هو عنده حوالى تمانين سنه <ref>المقريزي، السلوك، 3/85</ref>.
+السلطان الناصر محمد كان بيحب و بيحترم بيبرس الدوادار لكن الناصر كان موسوس و شكاك بسبب الظروف اللى مر بيها فى طفولته ، و  فى 7 اغسطس سنة 1312 قبض عليه ضمن مجموعه من الامرا بتهمة ميلهم للأمير قرا سنقر اللى اتمرد عليه فى الشام <ref>المقريزي، السلوك، 2/481</ref> ، و حبسه فى سجن [[قلعة الجبل]] و بعدين بعته على الكرك و سجنه هناك خمس سنين رجعه بعدها لبلاطه فى سنة 1318 و هو عنده حوالى تمانين سنه <ref>المقريزي، السلوك، 3/85</ref>.
-بيبرس الدوادار بنى مدرسه كانت بتدرس تدرس المذهب الحنفي و كانت معروفه باسم " المدرسه الدواداريه " وكانت موجوده فى  خط سويقة العزى بره [[باب زويله]] <ref>المقريزي، السلوك، 3/85</ref>.
+بيبرس الدوادار بنى مدرسه كانت بتدرس المذهب الحنفى  كانت معروفه باسم " المدرسه الدواداريه " وكانت موجوده فى  خط سويقة العزى بره [[باب زويله]] <ref>المقريزي، السلوك، 3/85</ref>.
 بيقول [[ابن إياس]] عن بيبرس الدوادار : " كان الأمير بيبرس الدوادار، سعيد الحركات، وكان عالماً فاضلاً فقيهاً نحوياً، ينظم الشعر، وله شعر جيد، وألف له تاريخاً، سماه " زبدة الفكرة في تاريخ الهجرة "، وجمع فيه جملة محاسن وفوائد، ومن شعره: " ذو العقل يشقى في النعيم بعقله.. وأخو الجهالة في الشقاوة ينعم " " <ref>ابن إياس، 1/408</ref>.